درتخصیص بودجه به کارهای فرهنگی، باید با توجه به اهداف و واقعیات، اولویت‌ها را تعیین کرد و سپس به استحکام محتوایی و هنری کار، توجه کامل داشت؛ چرا که کارهای ویترینی و تشریفاتی در مسائل فرهنگی نه تنها فایده ندارد بلکه ضررهای مشخصی به همراه می‌آورد.
افزایش بودجه کافی نیست
جواد آرین منش، نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس دراین باره با استناد به سخنان رهبر معظم انقلاب، صرف افزایش بودجه فرهنگی را کافی نمی‌داند و می‌گوید: امسال، بودجه فرهنگ نسبت به سال گذشته حدود دو برابر رشد داشته و علاوه بر افزایش اعتبارات ملی، در حوزه فرهنگ و هنر و به‌ویژه فرهنگ دینی یک اعتبار 1500 میلیارد تومانی هم در جدولی در بودجه سال‌جاری به استان‌ها اختصاص پیدا کرده است تا شورای برنامه‌ریزی استان‌ها برحسب اولویت‌هایی که در هر استان وجود دارد، اعتبارات را هزینه کنند و این در واقع در راستای توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در دیدار 2سال پیش هیات دولت بوده است. بنابراین توجه دولت به حوزه فرهنگ و ارتقای بودجه‌های بخش فرهنگ از جمله مواردی است که مقام معظم رهبری از این اقدام ابراز خرسندی کردند.
اما نکته اساسی در فرمایشات مقام معظم رهبری، ضرورت توجه به اهداف و واقعیت‌های فرهنگی و اولویت‌های فرهنگی است. همانطور که می‌دانید حوزه فرهنگ بسیار گسترده و متنوع است که مجموعه ارزش‌ها و آداب و رسوم، فرهنگ مکتوب، روزنامه‌ها، رسانه‌ها، فرهنگ عمومی و بسیاری از موضوعات هنری سینما، تئاتر و ده‌ها مقوله دیگر را در برمی‌گیرد. هم مفاهیم و اولویت‌های هنری و فرهنگی و هم ابزارهای فرهنگی و هنری بسیار گسترده و متنوع است.
بنابراین مقام معظم رهبری تاکید داشتند که در حوزه فرهنگ صرفا اختصاص بودجه نمی‌تواند ما را به سمت اهداف هدایت بکند؛ مگر اینکه ما مقوله‌های فرهنگی را فهرست‌بندی و شناسایی کنیم، سپس اولویت بندی نماییم. و در همین راستا به اهداف بلند فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی، توسعه فرهنگ ایرانی و اسلامی، اصلاح فرهنگ عمومی و دست‌یافتن به استقلال فرهنگی، مسئله جوانان و مسائل دیگر حتما توجه داشته باشیم.
پس اگر اقدامات و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی وصرف بودجه‌ها به‌گونه‌ای باشد که ما را به سمت آن قله‌ها و اهداف بلند فرهنگی هدایت نکند، ممکن است افزایش بودجه نه تنها ما را به اهداف نرساند بلکه باعث تضییع بیت‌المال هم بشود.
نماینده مردم مشهد درباره دلیل سخن خود می‌گوید: متأسفانه شاخص‌های ارزیابی مانند دیگر بخش‌ها در فعالیت‌های فرهنگی کاربرد ندارد. بنابراین تاکید مقام معظم رهبری به ضرورت توجه به اهداف و واقعیات و اولویت‌ها در حوزه فرهنگ در همین راستاست. نکته دیگر در فرمایشات ایشان استحکام محتوایی و کارهای فرهنگی و هنری است؛ یعنی ما به سمت تولید آثار و محصولات فاخر فرهنگی و هنری حرکت کنیم که از اصالت‌های خاص و از محتوای لازم برخوردار باشد.
و آخرین نکته ایشان هم تاکید بر پرهیز از کارهای تشریفاتی و ویترینی در حوزه فرهنگ و هنر است. متأسفانه ما گاهی شاهد یک سلسله برنامه‌های فرهنگی هستیم که خیلی پر سر و صداست، مثلا برای برگزاری یک همایش بین‌المللی با صرف هزینه‌های سرسام‌آور افرادی را از اقصی نقاط جهان دعوت کرده و پذیرایی می‌کنیم و یک حرکت بادکنکی ایجاد می‌کنیم؛ اینگونه تبلیغات گسترده مثل یک حبابی است که بعد از آن لحظه می‌ترکد و بی‌نتیجه است. بنابر این ما باید برویم به سمت اقدامات زیربنایی و اصولی که بتواند جامعه ما را به سمت آن اهداف بلند هدایت کند.
رفتار با عمل همخوانی داشته باشد
سید رمضان شجاعی کیاسری، دیگر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در این باره اعتقاد دارد که مقوله فرهنگ یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های مقام معظم رهبری است و اضافه می‌کند: از آنجا که اهداف اصلی نظام جمهوری اسلامی، اهداف فرهنگی است، باید اصالت‌ها و احکام نورانی اسلام را با فرهنگ ایرانی و ملی منطبق کنیم و در راستای تقویت هویت دینی و ملی با توجه به شناخت عمیق مبانی، توانایی‌ها و پتانسیل‌ها، هدفگذاری و سیاستگذاری کنیم.
هر چند رویکرد دولت با توجه به افزایش اعتبارات فرهنگی نشان‌دهنده اهتمام به مسائل فرهنگی است ولی باید رفتارها با عمل همخوانی داشته باشد. اینکه هرکسی و هر دستگاهی برای خود تعریفی از فرهنگ داشته و اقدامی را متناسب با درک و برداشت خود انجام دهد گاه ضایعات و خسارت‌های جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
آنچه مورد تاکید مقام معظم رهبری است اشاره به این موضوع دارد که ما اعتبارات را در راستای اهداف و واقعیات و اولویت‌ها در حوزه فرهنگ به‌گونه‌ای مدیریت و هزینه کنیم که به داشته‌های فرهنگی ما اضافه کند.
نماینده مردم ساری می‌گوید: ضرورت توجه به مهندسی فرهنگ به‌منظور اصلاح فرهنگی جامعه امری بدیهی است؛ چراکه بدون نقشه و طرح دقیق برای اصلاح، نمی‌توان به نتایج مثبت و قابل‌قبولی دست یافت. مهندسی فرهنگی در حقیقت بیانگر تلاش رهبر معظم انقلاب و نهادهای مسئول به‌منظور ارتقای فرهنگ اسلامی ـ ملی در کشور، برای جلوگیری از ایجاد بحران‌های فرهنگی و هویتی ترسیم شده است و نهادهای فرهنگی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید هزینه‌ها و اعتبارات را در راستای این نقشه راه به‌کار گیرند.
به‌نظر می‌رسد آنچه مقام معظم رهبری به دولت گوشزد کرده‌اند این است که با هدفگذاری و سیاستگذاری و ارزیابی کلان فرهنگی نسبت به تخصیص اعتبارات اقدام کنند. هر چند می‌توان از اصلاح فرهنگ سخن گفت اما در عرصه عمل، پرسش‌های فراوانی مطرح است که بدون پاسخ به آن، اصلاحِ اساسی، پایدار و بهینه، تحقق نخواهد یافت. بنابراین ما در مسائل فرهنگی باید برویم به سمت اقدامات زیربنایی و اصولی که بتواند جامعه ما را به سمت آن اهداف بلند هدایت کند.
چرا اینقدر انتقاد هست؟
بیژن نوباوه نیز می‌گوید: مقام معظم رهبری حساسیت خاص خودشان را نسبت به سطحی‌نگری در مسائل فرهنگی بارها اعلام کرده‌اند. از آنجاکه انقلاب اسلامی ما یک انقلاب فرهنگی بوده است، الان این سؤال مطرح است که اساسا ما به حوزه فرهنگ چگونه نگاه می‌کنیم؟ چرا اینقدر انتقاد به بحث فرهنگی در کشور وجود دارد؟ چرا مردم، نمایندگان مجلس، علما و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم انتقاد دارند؟
هرچند دولت در بحث بودجه فرهنگی اعتبارات را افزایش داده است اما آیا این اعتبارات در جای خودش مصرف می‌شود؟ وقتی ما عوامل اصلی فرهنگ را تقویت نکنیم نتیجه‌اش این می‌شود که با صرف هزینه‌های زیاد می‌آییم یک همایش برگزار می‌کنیم و در آنجا بر خلاف اهداف انقلاب اسلامی مواردی را مطرح می‌کنیم و این موارد باعث می‌شود یک آشفتگی فرهنگی در سطح کشور به‌وجود بیاید.
البته همه ما در راستای تقویت حوزه فرهنگ مسئول هستیم و این فقط به دولت و یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر نمی‌گردد ولی چون مسئولیت اجرایی بخش اعظم موضوعات فرهنگی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، لذا نگاه‌ها و انتظارات از دولت بیشتر است.
به‌نظرم امروز ارزیابی دقیقی از چالش‌های فرهنگی در کشور ما وجود ندارد؛ یعنی شناسایی نکرده‌ایم و نمی‌شناسیم که این چالش‌ها چه چیزهایی هستند و مشکلات پیش روی ما چیست؟ اصولا وزارت ارشاد به چالش‌های پیش روی حوزه فرهنگ چگونه نگاه می‌کند؟ آیا همین برنامه‌هایی که داریم کافی است؟
آیا واقعا یک نگاه عمیق نسبت به چالش‌های فرهنگی در کشور وجود دارد؟ با توجه به توصیه‌های مقام معظم رهبری درخصوص برنامه‌ریزی برای مقابله با جنگ نرم، واقعا ما چه برنامه‌هایی را تدارک دیده‌ایم؟ در وضعیت کنونی با این فضاهای جدید و مشکلات جدیدی که دشمن برای ما ایجاد می‌کند، آیا برنامه‌هایی برای مقابله با این تهدیدات تهیه کرده و تدارک دیده‌ایم؟ ما کشوری هستیم که دنیا به ما هجمه کرده است.
اکنون بیش از 17هزار کانال ماهواره‌‌ای وجود دارد که در کشور ما بیش از 2هزار کانال امکان دریافت دارند و همه دنیا دارد تلاش می‌کند؛ این یعنی ما کشور مهمی هستیم که اینقدر هزینه می‌کنند و همین اهمیت نشان می‌دهد که ما برنامه‌ریزی‌های فرهنگی‌مان باید وسیع‌تر از این باشد. ما باید آسیب‌شناسی کنیم که بدانیم چگونه داریم حرکت می‌کنیم و دنیا دارد ما را به کجا می‌برد.
